Kenneth Rogoff: "Wat Trump Harvard aandoet is het ergste wat hij de VS ooit heeft aangedaan, erger dan de tarievenoorlog."

Economie en schaken zijn twee passies van Kenneth Rogoff (Rochester, New York, 1953), hoogleraar economie en overheidsbeleid aan Harvard University en een van de meest prestigieuze onderzoekers op het gebied van macro-economie, wisselkoersen en financiële crises in de Verenigde Staten, waar hij werkte bij het Internationaal Monetair Fonds. Als afgestudeerde van Yale University met een doctoraat in de economie van MIT bezocht hij maandag Madrid om een ​​keynote speech te geven over de "onzekere" toekomst van de dollar bij de Rafael del Pino Foundation. Daarvoor gaf hij een interview aan EL MUNDO waarin hij zijn diepe bezorgdheid uitsprak over het "geïmproviseerde" beleid van president Donald Trump.

Bent u bang dat Trump Harvard zal verbieden om buitenlandse studenten te accepteren?

Hij gedraagt ​​zich als een tiran, hij wil Harvard intimideren en hij straft buitenlandse studenten. Het is absoluut schandalig. Het is het ergste wat hij Harvard ooit heeft aangedaan, naast het inhouden van financiering of het verhogen van belastingen. Hij heeft op alle mogelijke manieren geprobeerd de universiteit te schaden; hij wil dat ze toegeeft. Maar dit is gewoon het straffen van onschuldige mensen en brengt veel meer schade toe aan Harvard en de Verenigde Staten dan wat dan ook. Ten eerste zijn onze buitenlandse studenten veel van onze beste studenten, en ze blijven vaak in de Verenigde Staten omdat ze onze meest innovatieve bedrijven vinden, aan de top van de geneeskunde, de technologiesector... Dit is ons bedrijfsmodel: in de VS vangen we het beste van de rest van de wereld op en integreren we dat, en het idee om dat te blokkeren is, denk ik, een van de ergste dingen die hij niet alleen Harvard maar ook de Verenigde Staten heeft aangedaan. In veel opzichten is het erger dan de tarievenoorlog.

Zijn er langetermijngevolgen voor de wetenschap?

Er zullen enorme gevolgen zijn. Hoewel we zullen zien wat er gebeurt, want Trumps beleid kan vandaag iets anders zijn dan morgen. Hij weet dat het fout is. Hij weet het. Sterker nog, nog maar een paar maanden geleden zei hij dat hij een green card zou verlenen aan elke buitenlander die afstudeerde aan een Amerikaanse universiteit. Hij heeft duidelijk die bijnaam, "taco" [een afkorting voor "Trump geeft altijd terug"], wat hem pijn doet, want het is waar: hij heeft niets van Poetin gekregen; tenzij Israël Iran bombardeert, wat ik niet weet of het gaat gebeuren, zal Iran binnenkort een atoombom hebben, en Trump doet niets; in China heeft hij niets gekregen; en hij zal ook niets van Europa krijgen. Trump ondermijnt de rechtsstaat, de soft power, het universiteitssysteem, dat een toegangspoort is geweest voor buitenlanders. Hij veroorzaakt schade die niet meer ongedaan kan worden gemaakt. We mogen dan wel de meest fantastische president hebben in 2028, maar onze mensen zijn niet veranderd. Er heerst woede. Dezelfde kiezers die Trump aansprak, zijn er nog steeds. Het meeste van wat hij doet is erg populistisch, dus ik denk dat de schade van blijvende aard zal zijn. Een van de redenen waarom de dollar dominant is, is omdat we veilig zijn. Als je Spaans bent en een appartement in New York koopt, pakken we dat niet van je af... maar wie weet? Hij verzwakt het rechtssysteem, dus we zullen zien wat er uiteindelijk gebeurt, maar ik denk dat de schade die hij aanricht enorm is.

Kan Harvard iets doen?

Nou, als we de VS voor schadevergoeding konden aanklagen, zouden we winnen. We zullen overleven, maar buitenlandse studenten zullen onherstelbare schade lijden. Het is duidelijk een van hun meest schadelijke beleidsmaatregelen van vele. Ik wil duidelijk maken dat er grote problemen zijn aan Harvard, en op de fundamentele punten die Trump bekritiseert, heeft hij vaker gelijk dan ongelijk. Er is een gebrek aan diversiteit aan standpunten, een gebrek aan conservatieve stemmen aan Harvard, Princeton, Yale, Berkeley en UCLA – aan elke universiteit waar je ooit van hebt gehoord. Het is alsof alle professoren hier socialisten zijn. Twintig jaar geleden waren er voor elke Republikein drie Democraten; nu zijn het er twintig, dus studenten horen geen alternatieve meningen. Dit is extreem in de sociologie, geschiedenis... maar zelfs in de economie wordt er te veel gedoceerd dat de overheid altijd de oplossing is. Dit is een probleem, en dat geldt ook voor antisemitisme. Het is schokkend. Het is waar dat er een probleem is, maar de oplossing ervan is niet het elimineren van Harvard. Voor mij is de beste vergelijking die met de verwoesting van eeuwenoude boeddhistische tempels door de Rode Khmer in Cambodja. Dat is precies wat hij doet.

Wat betreft de handelsoorlog met de wereld: improviseert u of volgt u een schaakstrategie?

Trump wil je graag laten geloven dat hij vierdimensionaal schaakt. Hij gebruikt die analogie. Maar nee, hij improviseert gewoon. Zijn handelsbeleid is gewoonweg stom. Tarieven zijn een slecht idee; ze schaden het land dat ze oplegt meer dan andere landen, hoewel de meeste mensen dat niet weten. Maar dat is niet echt het probleem; het probleem is onzekerheid. Ik heb een vriendin die wijn uit Spanje en Italië naar de Verenigde Staten importeert, en ze heeft een klein bedrijf, geen groot bedrijf, en ze weet niet welke tarieven haar zullen treffen. Ze heeft niet veel geld, dus ze moet het van tevoren aan haar klanten doorberekenen, maar ze weet niet hoeveel ze hen moet vragen. Die onzekerheid verspreidt zich door de economie en ik denk niet dat het zal stoppen.

In haar laatste prognose voorspelt de OESO dat het Amerikaanse bbp dit jaar met 1,6% zal groeien, maar dat de Chinese groei boven de 4% zal blijven. Bent u het daarmee eens?

Ik denk dat beide te optimistisch zijn. China groeit niet zo snel. Officiële cijfers laten misschien een groei van 4% zien, maar de prijzen dalen, de rentes kelderen en de vraag is ingestort. Ik denk dat de Chinese cijfers traditioneel gematigd zijn geweest, maar niet scheefgetrokken naar boven of beneden. Ik denk echter dat ze de afgelopen jaren overdreven zijn geweest. China mag blij zijn als het de komende tien jaar een gemiddelde groei van 3% haalt.

Vindt er een verschuiving van geopolitieke macht plaats?

We zien een breuk. Dat is zeker. China en de VS zullen niet meer zo geïntegreerd zijn als voorheen, en Europa zal veel meer moeten leren om zich te laten gelden. Maar het is niet allemaal Trumps schuld: China was van plan Taiwan in te nemen, en ik denk dat dat ook gaat gebeuren; Poetin probeert Oekraïne in te nemen; Iran probeert nog steeds het Midden-Oosten over te nemen... Trump creëert deze dingen niet, maar hij versnelt het proces wel.

In een recent artikel vroeg u zich af of de economische stagnatie in Europa te wijten was aan onvoldoende stimuleringsmaatregelen of aan een "sclerotische en opgeblazen" verzorgingsstaat. Heeft u daar een antwoord op?

Het is duidelijk dat dit meer te wijten is aan de sclerotische en opgeblazen verzorgingsstaat dan aan een gebrek aan stimuleringsmaatregelen. Dat is de reden dat Europa achterop is geraakt bij de VS. Twintig of 25 jaar geleden waren ze nog gelijkwaardig. Vandaag de dag heeft het de VS ver achter zich gelaten. Dit komt niet doordat er in de VS meer stimuleringsmaatregelen zijn, maar doordat er minder regelgeving is. De VS is een dynamischere economie, met lagere belastingen... dus slimme, gerichte en tijdige stimuleringsmaatregelen zijn heel goed, maar dat is niet Europa's grootste probleem.

Welke is het?

Het grootste probleem in Europa is het gebrek aan dynamiek. Het verschil tussen de VS en Europa ligt vrijwel uitsluitend in belastingen, biotechnologie en technologie. Als we onze technologieaandelen buiten beschouwing laten, heeft de Amerikaanse aandelenmarkt het niet echt beter gedaan dan de Europese. En als we de technologische productiviteit buiten beschouwing laten, is de VS niet harder gegroeid dan Europa.

Als we de verzorgingsstaat willen behouden, wat kunnen we dan doen?

De enige zekere oplossing zou zijn om heel snel te groeien, maar dat is niet eenvoudig te bereiken. Europa is overgereguleerd. Ik kom net uit Duitsland, dat vroeger erg efficiënt was, en nu is het een ramp. Ze weten dat je om iets te bereiken, veel wettelijke obstakels moet overwinnen. Maar er is geen eenvoudig antwoord op deze vragen; het Draghi-rapport bevat bijvoorbeeld een aantal zeer goede ideeën. Het probleem is, zoals het aantoont, dat een lagere productiviteit de inkomens hier verlaagt. Nu willen bedrijven de VS verlaten, studenten willen vertrekken, geld wil weg... Het is een ongelooflijke kans voor Europa om zich opnieuw te profileren als geopolitieke macht, wat volgens mij zeer waardevol zou zijn voor de stabilisering van de wereld.

In Spanje bijvoorbeeld neemt de ongelijkheid toe, ondanks de bbp-groei. Is dit het kwaad van onze tijd?

Wanneer de groei snel is, neemt de ongelijkheid toe, maar dat betekent niet dat mensen in de laagste lagen het slechter doen dan wanneer het land niet zou groeien. Als je bijvoorbeeld in de VS in het onderste 20e percentiel zit, volgens welke economische indicator dan ook, zit je in Spanje boven het 50e percentiel. Ik denk dat als je naar Spanje kijkt en je afvraagt ​​hoe de situatie is veranderd ten opzichte van Portugal, ik durf te wedden dat degenen in het 20e percentiel het beter hebben gedaan dan in veel andere delen van Europa. Dit is de ongelijkheid die ik gemeenschapsgericht noem, maar voor mij is het fundamentele probleem van ongelijkheid in onze tijd niet wat er in Spanje, Frankrijk of de Verenigde Staten gebeurt, maar eerder dat Afrika ver achterop is geraakt en dat we daarvoor de prijs zullen betalen in de vorm van migratiecrises.

In zijn lezing van vandaag bespreekt hij de "onzekere" toekomst van de dollar... zal de dollar zijn hegemonie verliezen?

Nou, het bereikte een ongelooflijke piek, het is gedaald, en met Trump zal het nog sneller dalen. Het zal de dollar niet om zeep helpen. Niets zal hem vervangen. Sterker nog, laat ik het preciezer zeggen: niets zal hem ooit vervangen. Maar in Azië zal de Chinese munteenheid, de renminbi, belangrijker worden, en de euro zal meer gebruikt worden in Latijns-Amerika, Afrika en andere landen. Naarmate de Verenigde Staten achteruitgaan, zal de euro iets beter worden. Het zal niet van de ene op de andere dag veranderen, maar we zullen waarschijnlijk over vier of vijf jaar, misschien wel veel eerder, een grote financiële crisis in de VS hebben. Dat zal ook de dollar schaden. Het zal iedereen schaden, maar het zal ook de dollar schaden.

Zal deze crisis leiden tot een wereldwijde crisis?

Nou, als de VS een crisis doormaakt, zorgt dat overal voor veel volatiliteit. Iedereen leeft nog steeds in een door de dollar gedomineerde wereld, en als de VS hoge inflatie, volatiliteit en een recessie hebben, is dat slecht voor iedereen.